Η Γεύση του Κερασιού

Ο πιο αντισυμβατικός κινηματογραφιστής του κόσμου, μας ξεναγεί σ’ ένα ταξίδι με προορισμό των θάνατο, εξυμνώντας τελικά το μεγαλείο της ζωής.

Ο κινηματογράφος πολιορκεί την πραγματικότητα, όμως εκείνη προβάλλει αντιστάσεις. Τα όνειρα και οι πόθοι, οι φόβοι, παίρνουν την μορφή εικόνων και μας καλούν σε μακρινά ταξίδια. Και το πιο μακρινό, το πιο άγνωστο, το πιο τρομακτικό, αλλά και το πιο μυστηριώδες ταξίδι δεν είναι παρα εκείνο του θανάτου. Μεγάλα ερωτήματα της μεταφυσικής δέχονται κατά καιρούς, γνώμες εξωτικές, άλλοτε πονηρές, σκληρές από την κινηματογραφική τέχνη. Το ταξίδι του θανάτου μπορεί να είναι ακόμα και λυτρωτικό.

«Η αυτοκτονία είναι αμάρτημα. Όταν όμως πληγώνεις τους άλλους, πληγώνεις τον εαυτό σου, δεν αμαρτάνεις; Ο Θεός είναι τόσο μεγάλος, που δεν θέλει να μας αναγκάσει να ζήσουμε. Μας δίνει λύσεις». Είναι τα λόγια ενός απελπισμένου άντρα, κοντά στα 40, που σκοπεύει να γίνει αυτόχειρας. Ποτέ δεν θα εξηγήσει τους λόγους που τον οδήγησαν σε αυτή την απόφαση. Ο Κύριος Μπάντι, ο σπαραχτικός ήρωας (;)  της «Γεύσης του Κερασιού», θέλει μεν να τερματίσει τη ζωή του, δεν θέλει όμως ν’ αφήσει το σώμα του έρμαιο μέσα στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Καβάλα στο ρέιντζ ρόβερ του ανεβαίνει τον προσωπικό του, 24ωρο Γολγοθά στα περίχωρα της Τεχεράνης, αναζητώντας τον άνθρωπο που με είκοσι φτυαριές θα τον σκεπάσει στην αιωνιότητα. Είκοσι φτυαριές προς 10.000 τόμαν η κάθε μία, είναι μία προσφορά που δύσκολα μπορεί κανείς να αρνηθεί.

Όμως η δύναμη της ζωής είναι τέτοια που δεν του επιτρέπει παζάρια. Ο Κύριος Μπαντί προσφέρει γερό ποσόν για να αγοράσει την ταφή του, ξεχνώντας όμως ότι αυτός ο παραλογισμός - όποιος αποφασίζει ν’ αυτοκτονήσει δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στα πρόθυρα της τρέλας, ή να τα έχει ξεπεράσει - έρχεται σε σύγκρουση, όχι μόνο με τη θρησκεία αλλά και με όσους πιστεύουν στις ανθρώπινες αξίες.

Οι υποψήφιοι «νεκροθάφτες» μπαινοβγαίνουν στο αυτοκίνητο: ένας φοβισμένος νεαρός Αφγανός φαντάρος, ένας τριαντάρης Κούρδος εργάτης, σπουδαστής θεολογίας και τέλος ο γέρος ταριχευτής πτηνών, ο μόνος με τον οποίο θα μπορέσει να επικοινωνήσει, ο μόνος που θα μιλήσει στον μελλοθάνατο. Διότι ο Κύριος Μπαντί μιλάει πολύ, μιλάει ασταμάτητα με τους δύο προηγούμενους υποψήφιους «δολοφόνους» του, τους οποίους ανακρίνει με αδιακρισία, λες και μαθαίνοντας για το παρελθόν, το μέλλον και το παρόν τους, ρουφά τις τελευταίες στάλες της δικής τους ύπαρξης. Ο γέρος, ωστόσο, είναι ο μόνος που του μιλά, φορτωμένος με την πείρα και τη σοφία μιας ολόκληρης ζωής. Εκείνος, τελικά, είναι ο αληθινός φορέας της ζωής. Ένας ταριχευτής πτηνών στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Τυχαίο, αλήθεια; Ο ταριχευτής, κατά μία έννοια, κρατά το σώμα ανέπαφο μετά τον θάνατο, μέσα στο χρόνο. «Όλοι έχουμε προβλήματα» θα πει ο άνθρωπος που προσπάθησε, επίσης, να δώσει κάποτε τέλος στη ζωή του (η περιγραφή της αποτυχημένης του απόπειρας ανήκει στα πιο χιουμοριστικά αλλά και συγκλονιστικά σημεία της ταινίας). «Αν διαλέγαμε όλοι τη λύση της αυτοκτονίας, δεν θα έμενε κανείς στη Γη».

Γιατί, όμως, ενώ βλέπουμε τους δύο πρώτους να μπαίνουν στο αυτοκίνητο δεν βλέπουμε να κάνει το ίδιο και ο γέρος; Μήπως η ξαφνική του παρουσία μέσα στο αυτοκίνητο δεν είναι παρά ένα όραμα του κυρίου Μπαντί, ο φύλακας-άγγελος, το  υποσυνείδητο που καλείται να τον σώσει προτείνοντάς του κάτι διαφορετικό;

Όταν ο γέρος προσπάθησε να απαλλαχτεί από την ζωή του, να ελευθερωθεί από αυτήν, αποφάσισε να κρεμαστεί σε μία μουριά και απέτυχε. Έπεσε πάνω στα μούρα. Τα γεύτηκε, τα πήγε στη γυναίκα του. Τα μούρα του έσωσαν τη ζωή. Υπάρχει πάντα μία λύση για όλα, ακόμα και στην ύστατη απόγνωση. Οι ρόλοι αλλάζουν. Ο γέρος είναι καθοδηγητής, ο Μπαντί, εκείνος που τον ακολουθεί, όποια κι αν είναι η τελική του απόφαση.

Ο Αμπάς Κιαροστάμι δεν δημιούργησε μία ταινία με θέμα τον θάνατο, αλλά τη ζωή. Επιμόνως οδηγεί κάθε σκηνή προς τον ελάχιστο εντυπωσιασμό, εναλλάσσοντας μηχανικά εντάσεις - χαλαρώσεις, δίνοντας σασπένς σε μία ιστορία της οποίας το τέλος είναι από την αρχή ξεκάθαρο στα μάτια του θεατή. Δεν παλεύει να πλάσει την αλήθεια, με άμετρο πληθωρισμό. Απεναντίας, την εκφράζει μέσα από μερικά μονοπλάνα. Η ταινία μας δίνει την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε το θαύμα της ζωής, το οποίο θεωρούμε δεδομένο και μόνο, όταν το χάνουμε, συνειδητοποιούμε την πολυτιμότητά του. Η αυτοκτονία, κατά τον Ιρανό δημιουργό, βοηθά τον άνθρωπο να επιλέξει τη ζωή. Και είναι, τελικά, τόσο γλυκιά αυτή η επιλογή. Σαν τη γεύση του μούρου, ή του κερασιού…

Αναδημοσίευση κριτικής από το Περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ.