Βενετία 2025: Με την απίθανη «Βουγονία» του, ο Γιώργος Λάνθιμος μας καλεί να γελάσουμε με το τέλος του κόσμου

Σε μερικές από τις πιο σκοτεινές περιόδους για την ανθρωπότητα, όταν οι εξαιρετικά ανησυχητικοί οιωνοί, κοινωνικοί και πολιτικοί, απαιτούν την ευεργετική επέμβαση και αντίδραση της τέχνης, το σινεμά έχει προσφέρει κάμποσες ευρηματικές παραβολές είτε για το τέλος του κόσμου, είτε για την απέλπιδα κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το ανθρώπινο είδος. Παραβολές άλλοτε σοβαρές και άλλοτε αστείες, που προέρχονται ως επί το πλείστον από το είδος της επιστημονικής φαντασίας και του τρόμου, και οι οποίες παρουσιάζονται στο κοινό πότε με τη λογική της προειδοποίησης, πότε ως μια επείγουσα έκκληση για αφύπνιση, σχεδόν πάντα όμως θέτοντας το ίδιο κρίσιμο ερώτημα: Υπάρχει στ' αλήθεια περιθώριο ώστε η ανθρωπότητα να σωθεί από τον ίδιο της τον εαυτό; Ή μήπως το πεπρωμένο της είναι άρρηκτα δεμένο με τα πιο πρωτόγονα και βίαια ένστικτά της, γι' αυτό και εξ ορισμού καταδικασμένο;

Σε αυτό το ερώτημα έρχεται να απαντήσει με σκανδαλιάρικα μακάβριο τρόπο η νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου. Η «Βουγονία» εμπνέεται από τη σύγχρονη αποχαύνωση ενός ολόκληρου πλανήτη τον οποίο χειραγωγούν ψευδείς ειδήσεις, ατέρμονη εσχατολογία, αλλά και μια γενικότερη παράνοια την οποία κατάφερε να οξύνει ακόμη περισσότερο ο ερχομός του COVID. Ισορροπώντας επιτυχημένα ανάμεσα στο κωμικό και το δραματικό, η ταινία εξιστορεί αρχικά την περίπτωση απαγωγής και ομηρείας μιας διευθύνουσας συμβούλου σε πανίσχυρη φαρμακευτική εταιρεία από δύο άντρες των λιγότερο προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτων, οι οποίοι έχουν ταΐσει με τόση πολλή συνωμοσιολογία το μυαλό τους ώστε να έχουν πειστεί ότι η ψυχρή και αδίστακτη CEO είναι στην πραγματικότητα μια εξωγήινη οντότητα, που έχει έρθει στον πλανήτη μας προκειμένου να τον οδηγήσει μεθοδικά και ύπουλα στον αφανισμό του.

Το δράμα εγκλωβίζεται στους τέσσερις τοίχους ενός υπογείου, εκεί όπου κρατείται δέσμια και παρά τη θέλησή της η γυναίκα, προσπαθώντας καταρχάς να συνειδητοποιήσει σε ποιων την παράλογη κατοχή βρίσκεται και στη συνέχεια να βρει τρόπους προκειμένου να εξασφαλίσει την απόδρασή της. Υπάρχουν όμως αρκετά περισσότερα τα οποία επιφυλάσσει το σενάριο του Γουίλ Τρέισι («Succession»), βασισμένο στην ευφάνταστη κορεάτικη ταινία «Save the Green Planet!» που είχε προβληθεί για πρώτη και μοναδική φορά στην Ελλάδα το 2004, στις τότε Νύχτες Πρεμιέρας. 

Η «Βουγονία» οδηγεί το κοινό της σε μια φαντασμαγορική εκτόνωση

Ξεκινώντας σπαρταριστά από μια πλοκή που διερωτάται για τους κινδύνους που κρύβει η (παρ)ερμηνεία της αλήθειας σε ένα σημερινό κόσμο ο οποίος επιμένει να την διαστρεβλώνει διαρκώς, ο Τρέισι σπρώχνει την ιστορία του να απογειωθεί σε ένα ντελιριακό τρίτο μέρος που θα επιχειρήσει να απαντήσει με σαρδόνιο χιούμορ στο ίδιο φλέγον ερώτημα το οποίο τόσες φορές ως τώρα έχει διατυπωθεί κινηματογραφικά: Αξίζει τελικά στην ανθρωπότητα να σωθεί και της επιτρέπεται να διαιωνίζεται έπειτα από τις τόσες αμαρτίες και ατασθαλίες που κατά συρροή διαπράττει; 

Από έναν κυνικό και περίπου μηδενιστή δημιουργό, όπως φαίνεται να είναι ο Λάνθιμος, η απάντηση μοιάζει ενδεχομένως σαφής και προδιαγεγραμμένη. Όπως αποδεικνύεται, ωστόσο, η «Βουγονία» προσφέρει ένα ξέγνοιαστο διάλειμμα από σκοτεινότερες και πιο βλοσυρές πτυχές στο μέχρι τώρα έργο του σκηνοθέτη. Ναι μεν την απασχολούν αρκετά από τα θέματα στα οποία επανέρχεται τακτικά ο Λάνθιμος, όπως το ζήτημα της ατομικής ευθύνης, η ψευδαίσθηση της ελεύθερης βούλησης, ο εγκλωβισμός του ατόμου από κακόβουλες δυνάμεις ή η συχνά διττή υπόσταση των πραγμάτων. Αυτή τη φορά όμως η διάθεση είναι αβαρής και παιχνιδιάρικη. Αυτή τη φορά, επιπλέον, ο Γιώργος Λάνθιμος μοιάζει περισσότερο συγκεντρωμένος στο αντικείμενό του, πιο οικονομημένος, άρα και πιο αποτελεσματικός. επιδεικνύοντας δεξιοτεχνικό και ακριβή έλεγχο στο υλικό του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η «Βουγονία» στερείται μικρών εκκεντρικών πινελιών. 

Σε τεχνικό επίπεδο, από την άλλη, η ταινία είναι εκθαμβωτική, σίγουρα μια από τις πιο θεσπέσια φωτογραφημένες δημιουργίες του Λάνθιμου, με τον Ρόμπερτ Ράιαν (υποψήφιο για Όσκαρ στην «Ευνοούμενη» και το «Poor Things») να μεγαλουργεί φιλμάροντας σε VistaVision, μια επιλογή που προικίζει την εικόνα με μια σαγηνευτική χρωματική παλέτα, με μια ευκρίνεια και με μια διαυγή αντίληψη του χώρου που μόνο σε μεγάλη οθόνη μπορούν να εκτιμηθούν αληθινά.

Για σεβαστό μέρος του φιλμ, λοιπόν, το υπόγειο και το εσωτερικό του σπιτιού των ηρώων μετατρέπεται σε πεδίο ψυχολογικής μάχης και λεκτικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στην Έμμα Στόουν και τον Τζέσι Πλέμονς, αμφότεροι έξοχοι στο ρόλο τους. Και όταν η ένταση και η βία χτυπήσουν κόκκινο, η «Βουγονία» οδηγεί το κοινό της σε μια φαντασμαγορική εκτόνωση, εκτοξεύοντας την ιστορία στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας και της δυστοπίας, κάνοντάς το όμως με μια διάθεση ευτράπελη. Και είναι ευτύχημα που οι αντιθετικές δυνάμεις οι οποίες συγκρούονται εσωτερικά στο φιλμ (ο τρόμος με την κωμωδία, η ειρωνεία με την τραγωδία, η ελαφράδα με τη σοβαρότητα), έρχονται σιγά σιγά να συγχρονιστούν σε ένα ύστερο και ηχηρό κοσμικό αστείο που σε καλεί να γελάσεις εκτονωτικά, έστω κι αν κρατά το τελευταίο παγωμένο γέλιο για τον εαυτό του και εις βάρος μας. 

Το cinemagazine.gr ταξιδεύει στο 82ο Φεστιβάλ Βενετίας με την Aegean Airlines.